Boerderij Nieuw Voorwerk, Fiveldijk 11, Westeremden
In de buurtschap Westeremder Voorwerk staat de villaboerderij Nieuw Voorwerk uit 1937, die werd ontworpen door de Lopster architecten Jan Benninga en Tamme van Hoorn. De boerderij is een rijksmonument.
De boerderij bestaat uit een voorhuis, hals en hoofdschuur, een deels ingebouwde garage en aangebouwde bijschuur. De boerderij is gebouwd in opdracht van H.K. Muller onder architectuur van Benninga en Van Hoorn in een Interbellum-stijl. De villaboerderij is een bijzondere variant op het kop-hals-romp-type; de hals is dwars op het voorhuis geplaatst en de schuur is dwars op de hals geplaatst. In verband met brandgevaar was Muller verplicht een aparte schuur te laten bouwen voor tractoren. De boerderij is gelegen op een ruim perceel, dat deels is omgracht, aan de uitvalsweg naar Garsthuizen.
Het twee verdiepingen tellende voorhuis op nagenoeg rechthoekige plattegrond is opgetrokken in rode baksteen op een trasraam van licht gesinterde baksteen en wordt gedekt door een samengestelde kap waarop zwarte gotische pannen. Op de nok aan de westzijde een gemetselde schoorsteen met uivormige kap en overkragende houten goot. De gevels worden in principe geleed door liggende vensters met in de zijlichten glas-in-lood onder een betonnen latei en onderdorpel van rode steen. In de topgevel aan de voorzijde (oostgevel) bevinden zich twee tweedelige vensters, een vierdelig venster en in de top de naam `Nieuw Voorwerk' en een smal staand venster.
In de risalerende topgevel aan de zuidzijde een driedelig venster met een houten markies, waarboven een halfrond inpandig balkon onder rollaag met een gemetselde borstwering en een houten bloembak. De openslaande houten deur heeft glas met zijlichten. In de rechter en linker zijkant van de topgevel een staand venster met houten markies. In het rechter geveldeel twee vierkante vensters waarin glas-in-lood, een driedelig venster waarboven een dakkapel onder plat dak met zesdelig venster.
In de topgevel aan de achterzijde (westgevel) twee openslaande houten terrasdeuren waarin glas, waarvoor een rechthoekig terras; muur van licht gesinterde baksteen; vloer van rode strekken; gemetselde stoep. In de top een driedelig venster, twee smalle staande vensters en een niet-originele balkondeur met zijlicht. In het lage bouwvolume dat deels voor de topgevel en deels voor de hals is geplaatst, aan de linkerzijde een houten paneeldeur en twee vensters, aan de voorzijde twee driedelige vensters waarboven een gemetseld balkon en een driedelig keldervenster. Aan deze zijde is de hals aangebouwd.
De entree onder houten luifel bevindt zich aan de noordzijde en bestaat uit een houten paneeldeur waarin een vierruits venster. Daarvoor een gemetselde stoep van twee treden. Links een gevelsteen waarin gegraveerd `H.K.M., K.B., 1937' en rechts een betonnen brievenbus. Rechts van de entree een vierkant venster waarin glas-in-lood en een keldervenster. Boven de entree is de gevel doorgetrokken. De hals van de boerderij heeft een rechthoekige plattegrond en is opgetrokken in rode baksteen op een trasraam van licht gesinterde baksteen en wordt gedekt door een zadeldak waarop zwarte gotische pannen en een gemetselde schoorsteen. In de voorgevel (oostzijde) zes vierkante vensters waarin glas-in-lood, alle onder één latei en een halfronde tweedelige houten paneeldeur, waarin een zesruits venster onder rollaag; gemetselde stoep.
In de achtergevel (westzijde) een liggend tweedelig venster onder een latei; links ervan een gemetselde waterput met betonnen afdekplaat en ijzeren deksel. Aan de noordzijde is de schuur aangebouwd.
De hoofdschuur is opgetrokken in rode baksteen op een trasraam van licht gesinterde baksteen en wordt gedekt door een schilddak met wolfseinden waarop niet-originele golfplaten. Verder een decoratief bakstenen fries en houten uilenborden. De gevels worden geleed door vensters met ijzeren roedeverdeling onder één doorlopende betonnen latei en onderdorpel. Aan de voorkant (oostgevel) zeven negenruits vensters en een halfronde dubbele houten schuurdeur. Aan de linkerzijde bevindt zich de risalerende topgevel van de deels ingebouwde garage. Aan de zuidzijde zesentwintig negenruits vensters en drie opgeklampte houten schuurdeuren. Aan de achterzijde (westzijde) een niet-originele schuurdeur en een tweedelige opgeklampte houten schuurdeur waartussen een dubbele rij van vier liggende zesruits vensters. Aan de noordzijde vijf liggende zesruits vensters en twee opgeklampte houten luiken. Aan deze zijde is de bijschuur aangebouwd.
De bijschuur, eveneens opgetrokken in rode baksteen heeft een lessenaarsdak waarop niet-originele golfplaten. De gevels worden geleed door vensters met ijzeren roedeverdeling onder één betonnen latei en onderdorpel. Aan de oostzijde een liggend zesruits venster. Aan de westzijde een tweedelige houten schuurdeur waarnaast een vierruits venster. Aan de noordzijde vier zesruits vensters en een houten opgeklampte schuurdeur.
In het interieur zijn onder meer van belang: de gladde houten deuren, de houten vloeren en de decoratieve plafonds van hardboard, in de keuken de houten kasten en de schouw waaronder gele tegels, in de hal de bordestrap, in de tochthal de leistenen vloer, de lambrisering en de houten tochtdeur waarin glas-in-lood, in de hal van het toilet de tegelvloer en lambrisering, in de kamers de houten halfronde suitedeuren waarin glas-in-lood, de groene bakstenen schouw met zwarte tegels, de gelakte houten vensterbanken en de ingebouwde houten kasten.
De villaboerderij met aangebouwde bijschuur is van algemeen belang vanwege architectuur- en cultuurhistorische waarde: als voorbeeld van een villaboerderij uit 1937 in de provincie Groningen in een Interbellum-stijl, vanwege de typerende vormgeving en detaillering, vanwege de vrij hoge mate van gaafheid van exterieur als delen van het interieur, vanwege de waardevolle interieuronderdelen, als bijzondere variant op het kop-hals-romp-type, als goed voorbeeld van het oeuvre van de architecten Benninga en Van Hoorn en vanwege de bijzondere en rustieke ligging aan de Fiveldijk.


Architect: Jan Benninga en Tamme van Hoorn