Boerderij Melkema, Smedemaweg 3, Huizinge
Buiten het dorp staat de in de 16de eeuw gebouwde kop-hals-romp boerderij Melkema. Het staat op de plaats van het in de 14de eeuw genoemde steenhuis Melkema. Deze wordt in de archieven in 1371 genoemd als ‘gerechtigde heerd’. Dat betekent dat het een boerderij was met flink wat land waaraan de eigenaar het recht en de plicht was verbonden om het redgerambt uit te oefenen, een belangrijk bestuurlijk ambt in die tijd. Melkema behoort tot de zeer oude Groninger boerderijen en heeft grachten en singels bewaard. De boerderij vormde het stamhuis van de doopsgezinde familie Huizinga, die het tot centrum maakten van doopsgezinde activiteiten tijdens de republiek. De beroemde historicus Johan Huizinga stamt uit deze familie, evenals veel Groninger doopsgezinde boeren en burgers. Het rijksmonument is dan ook van belang uit oogpunt van oudheidkundige en volkskundige waarde.
Het langgerekte voorhuis heeft een zadeldak tussen topgevels met een topschoorsteen waarop borden zijn aangebracht. De achtergevel is naar de weg gekeerd. De boerderij werd verschillende malen verbouwd, zoals rond 1750, in 1762 getuige een gevelsteen aan de achterzijde toen de grote schuur werd verlengd waarvoor een deel van de binnengracht werd gedempt, in 1820 (de kleine schuur), 1858 en rond 1900.
In de jaren 1970 was de boerderij zo erg vervallen dat sloop dreigde, maar uiteindelijk werd gekozen voor restauratie. Het huis inclusief singels en grachten werden begin jaren ´90 grondig gerestaureerd waarbij het het aanzien kreeg van een 18de-eeuwse Heerd.
De boerderij deed tot 2015 dienst als restaurant en congrescentrum. Bij de zware aardbeving van 2012 bij Huizinge raakte Melkema zo zwaar beschadigd dat de deuren van het restaurant gesloten moesten worden. De Nam kocht de eigenaar uit en verkocht het pand op zijn beurt in 2016 door aan Stichting Het Groninger Landschap voor een symbolische 1 euro, samen met nog twee zwaar beschadigde monumentale boerderijen. Het gasconcern gaf daarbij een 'bruidschat' van 3 miljoen mee voor herstel en toekomstig onderhoud.
Voor 2019/2020 heeft het Groninger Landschap zich ten doel gesteld om de boerderij in haar volle glorie te restaureren en toekomst bestendig te maken.
Het exterieur heeft een grondige restauratie gekregen. De kappen van beide schuren zijn voorzien van nieuw Nederlands riet. De beheerderswoning is voorzien van goede isolatie om in de toekomst energie neutraal en van het gas te kunnen. Rondom is het metselwerk hersteld en is de aardbevingsschade aan de straatkant aangepakt. In de hals van de boerderij is een beheerderswoning geplaatst. De entree in de hals wordt hierbij gebruikt als ruimte om bespreek/kantooruimte voor de beheerder ingericht. De oorspronkelijke rode zaal is hiervoor omgebouwd tot woonkeuken met entresol. Het entresol is los van het dak gehouden om de volle hoogte te ervaren bij binnenkomst. Via de bestaande trap worden de twee bovengelegen slaapkamers en de badkamer bereikt.
Ook komt er een expositieruimte voor kunstenaars. Het monumentale voorhuis moet op den duur een museale functie krijgen.